Zmiana formy prawnej wykonawcy i ważność gwarancji wadialnej

Jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 29 listopada 2017 r., III CZP 68/17 „normatywna konstrukcja przekształcenia spółek handlowych (tzw. przekształcenie sensu stricto) opiera się na realizacji zasady kontynuacji (ciągłości). Z zasady tej, wyrażonej w art. 553 § 1-3 k.s.h., eksponującej sferę podmiotową przekształcenia wynika, że spółka poddana procesowi przekształcenia jest tym samym podmiotem, a na skutek przekształcenia zmienia się tylko forma prawna prowadzonej działalności. Przekształcenie oznacza zatem zmianę typu spółki przy zachowaniu tożsamości podmiotowej w zakresie praw i obowiązków. W konsekwencji w przypadku przekształcenia nie dochodzi do sukcesji praw i obowiązków. 

W wypowiedziach przedstawicieli doktryny podkreśla się, że zarówno przed, jak i po przekształceniu mamy do czynienia z tym samym podmiotem, który w wyniku przekształcenia zmienia jedynie formę prawną („szatę prawną”) na inny ustawowy typ spółki. Tym założeniom konstrukcyjnym nie przeczy przyjęte w ustawie rozróżnienie terminologiczne pomiędzy „spółką przekształcaną” a „spółką przekształconą”, służy bowiem ono jedynie zasygnalizowaniu zmiany formy prawnej spółki przed i po przekształceniu, nie zaś akcentowaniu odrębności podmiotowo-organizacyjnej pomiędzy spółkami uczestniczącymi w procesie transformacyjnym. 

Tożsamość podmiotowa spółek oznacza, że spółka przekształcona nie wstępuje w prawa i obowiązki o charakterze cywilnoprawnym przysługujące spółce przekształcanej, lecz z dniem przekształcenia spółce przekształconej przysługują wszelkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej (art. 553 § 1 k.s.h.). Innymi słowy, mimo przeprowadzonego przekształcenia nadal w odniesieniu do tych praw i obowiązków chodzi o tę samą spółkę. Wyrażona w art. 553 § 1 k.s.h. zasada kontynuacji obejmuje zarówno prawa i obowiązki prywatnoprawne (art. 553 § 1 k.s.h.), jak i publicznoprawne (art. 553 § 2 k.s.h.).”

Powyższy pogląd jest poglądem dominującym w orzecznictwie i literaturze przedmiotu.

Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 września 2017 r., IV CSK 603/16 „Przekształcenie podmiotowe spółki handlowej stanowi kontynuację dotychczasowej spółki, tylko w nowej formie prawnej, co oznacza, że jest to nadal ta sama, choć nie taka sama spółka. Staje się ona jako spółka przekształcona podmiotem wszystkich praw i obowiązków spółki przekształcanej, o charakterze cywilnoprawnym i organizacyjnym (art. 551 § 1 i art. 553 k.s.h.). Jest to podobne, ale nie tożsame z sukcesją uniwersalną, która jako skutek występuje w razie łączenia lub podziału spółek handlowych, bo w wypadku przekształcenia nie ma sukcesora (jak w przypadku nabycia spadku) i przeniesienia praw na inną osobę. Wynika to ze zmiany organizacyjno - prawnej struktury spółki przy zachowaniu tożsamości podmiotu i jest to neutralne dla praw i obowiązków, których podmiotem spółka ta cały czas pozostaje.”

Podobnie wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Łodzi w wyroku z dnia 7 maja 2019 r., I SA/Łd 116/19, gdzie stwierdzono, iż „istotą przekształcenia (transformacji) jest zmiana formy prawnej, w której funkcjonuje dany podmiot. Podmiot przekształcany nie jest traktowany jako podmiot likwidowany, gdyż prowadzona przez niego działalność, przy wykorzystaniu tego samego majątku, będzie kontynuowana w innej formie prawnej przez tenże podmiot. W związku z tym na gruncie prawa prywatnego sformułowano pogląd, zgodnie z którym w wyniku przekształcenia następuje kontynuacja, a nie następstwo prawne, bowiem tylko sam podmiot podlega zmianie, a nie zamianie na inny podmiot.” 

Stanowisko takie prezentowane jest także w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (np. wyrok z dnia 17 kwietnia 2017 r., II FSK 1121/12, wyrok z dnia 26 lutego 2010 r., I FSK 150/90). 
 

Z kolei jak wskazała Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 27 czerwca 2013 r., KIO 1412/13 „w przypadku przekształcenia mowa jest o tym, że spółce przekształconej przysługują z mocy prawa wszystkie prawa i obowiązki, co należy rozumieć w ten sposób, że spółka ta nie wstępuje, ale jest cały czas podmiotem tych praw i obowiązków (zasada kontynuacji). Przekształcenie ma nieść ze sobą ładunek neutralności z punktu widzenia praw i obowiązków z zakresu prawa cywilnego. W przypadku kontynuacji nie ma poprzednika i następcy prawnego, ale istnieje ta sama spółka w zmienionej formie. Skutkiem takiego rozwiązania jest to, że wszelkie poprzednio zawarte umowy wiążą spółki kontynuatorki bez potrzeby sporządzania jakichkolwiek aneksów.”

Mając na uwadze powyższe, nie jest prawidłowym twierdzenie, że spółka P(…)-Projekt Sp. z o.o. oraz P(…)-Bud Sp. z o.o. Sp.k. to dwie odrębne spółki - jest to jeden i ten sam podmiot, który zmienił formę prawną i nazwę. 

Nie dochodzi tutaj do następstwa prawnego, ponieważ w żadnym momencie transformacji nie mamy do czynienia z dwoma podmiotami, jest to przez cały czas jedna spółka.

Zasadniczym skutkiem przekształcenia jest bowiem zmiana typu spółki. W konsekwencji ma miejsce kontynuacja wszelkich praw i obowiązków, a nie ich przeniesienie na inny podmiot, co oznacza, że treść stosunków cywilnoprawnych (a takim jest umowa ubezpieczenia) łączących spółkę przekształcaną z osobami trzecimi nie ulega w żaden sposób zmianie. Ponadto, jak wskazuje się w doktrynie, „spółka przekształcona nie musi wykonywać żadnych dodatkowych czynności, aby przeszły na nią prawa i obowiązki spółki przekształcanej. Przykładowo, nie musi zawierać żadnych aneksów ani nie jest konieczne uzyskanie zgody kontrahentów na zmianę stron umowy” (tak: A. Szumański, w: Sołtysiński, Szajkowski, Szumański, Szwaja, Komentarz k.s.h., t. IV, 2012, s. 1084, Nb 10; Rodzynkiewicz, Komentarz k.s.h., 2014, s. 1237). Dotyczy to także zobowiązań o charakterze abstrakcyjnym. Jak wskazał M.Tofer (w:).Bieniak, M. Bieniak, G. Nita-Jagielski, Kodeks spółek handlowych. Komentarz. Wyd. 7, Warszawa 2020, jeżeli spółka przekształcana była zobowiązana z weksla (np. jako trasant, trasat po przyjęciu weksla, awalista), to spółce przekształconej przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej wynikające ze stosunku wekslowego.
W konsekwencji okoliczność, że gwarancja ubezpieczeniowa została wystawiona na podmiot o innej nazwie i formie prawnej niż podmiot składający ofertę, nie oznacza automatycznie, że oferta nie została zabezpieczona wadium. W sytuacji takiej, jaka miała miejsce w przedmiotowej sprawie, rozbieżność ta wynikała bowiem wyłącznie ze zmiany formy prawnej i nazwy spółki z uwagi na jej przekształcenie, które było przekształceniem sensu stricto, o którym mowa w art. 551 k.s.h. i następne. 

Oznacza to, że podmiot, który został wskazany w treści gwarancji ubezpieczeniowej (P(…)-Projekt Sp. z o.o.) jest tym samym podmiotem, który złożył ofertę w postępowaniu (P(…)-Bud Sp. z o.o. Sp.k.). Ponadto P(…)-Bud Sp. z o.o. Sp.k. przysługują wszystkie prawa i obowiązki spółki przekształcanej (Pagma Projekt Sp. z o.o.), w tym te wynikające ze stosunków cywilnoprawnych z zakładem ubezpieczeń. 

Nie budzi bowiem wątpliwości, że umowa ubezpieczenia jest umową cywilnoprawną. 

Zauważyć trzeba, że ani ustawa Pzp, ani ustawa z dnia 11 września 2015 r. o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej nie regulują w sposób szczegółowy kwestii gwarancji ubezpieczeniowej zapłaty wadium, dlatego zastosowanie znajdą tu przede wszystkim przepisy ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny, w tym art. 805 i następne regulujące zawieranie umów ubezpieczenia. 

W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej jedyne zaniechanie jakie można przypisać tutaj Przystępującemu P(…)-Bud dotyczy sfery obowiązków informacyjnych (brak niezwłocznego poinformowania zakładu ubezpieczeń o dokonanej zmianie nazwy i formy prawnej spółki), niemniej nie wpływa ono na ważność praw i obowiązków wynikających z zawartej umowy ubezpieczenia, których zasada kontynuacji wynika wprost z przepisów k.s.h.

 

Wyrok z dnia 7 lutego 2020 r., KIO 123/20, KIO 127/20, KIO 141/20