Zgodnie z art. 87 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp (art. 223 ust. 2 pkt 3 NPzp) Zamawiający poprawia w ofercie oczywiste omyłki rachunkowe, z uwzględnieniem konsekwencji rachunkowych dokonanych poprawek. 

Jak wskazuje się w orzecznictwie oczywiste omyłki rachunkowe to błędy we wszystkich działaniach arytmetycznych, które naruszają stosowanie reguł matematycznych. Oczywistość tej omyłki powoduje, że dla przeciętnego człowieka nie budzi wątpliwości, że wynik określonego działania matematycznego został określony wadliwie. Powodem tej wadliwości jest omyłka w wykonywaniu obliczeń lub w sposobie przeprowadzenia działania matematycznego (zob. wyrok z dnia 11 maja 2017 r., KIO 835/17). Przeszkodą dla wprowadzenia zmian w treści oferty, będących wynikiem zastosowania przepisu art. 87 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp nie jest ani liczba występujących omyłek, ani też ich znaczenie. Poprawa omyłek rachunkowych może zatem mieć istotny wpływ na wysokość zaoferowanej przez wykonawcę ceny (zob. wyrok z dnia 27 grudnia 2018 r., KIO 2538/18).

Kwestią podlegającą ocenie było ustalenie czy sposób, w jaki Zamawiający poprawił omyłkę w ofercie Odwołującego był prawidłowy. Nie było kwestionowane natomiast, że błąd w formularzu kosztorysu ofertowego Odwołującego stanowił oczywistą omyłkę rachunkową - Zamawiający ofertę poprawił, a nie odrzucił na podstawie art. 89 ust. 1 pkt 6 ustawy Pzp, jako zawierającą błąd w obliczeniu ceny.

Oceniając powyższą kwestię niezbędnym stało się przesądzenie, jakie znaczenie należało przypisać w postępowaniu o udzielenie zamówienia formularzowi kosztorysu ofertowego, którego złożenia wraz z ofertą żądał Zamawiający. Okolicznością bezsporną fakt, że wynagrodzenie miało charakter ryczałtowy.

W przypadku wynagrodzenia ryczałtowego wykonawca zobowiązany jest ująć w cenie wszystkie koszty związane z realizacją zamówienia, a tak ustalona cena pozostaje niezmienna. Powoduje to, iż co do zasady sama struktura wewnętrzna ceny (w tym ceny jednostkowe) ma znaczenie informacyjne, drugorzędne i takie znaczenie należy także przypisać dokumentom obrazującym strukturę tej ceny, z tym jednak zastrzeżeniem, że co innego nie wynika z treści SIWZ. 

W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej to treść SIWZ powinna mieć decydujące znaczenie, możliwe jest bowiem, że nawet w przypadku ryczałtowego wynagrodzenia dane przedstawione w kosztorysie mogą być ważne z punktu widzenia realizacji zamówienia, chociażby dla celów rozliczeniowych czy sposobu jego wykonania.

Na podstawie dokumentacji postępowania Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że odniesienie do formularza kosztorysu ofertowego miało miejsce wyłącznie w treści Rozdziału XI lit. C SIWZ, gdzie Zamawiający wymienił kosztorys ofertowy jako dokument wymagany do złożenia wraz z ofertą. 

SIWZ w żadnym innym miejscu nie podawała, ani do tego, jaki charakter ma kosztorys ofertowy, ani do tego, czemu służyć mają dane, jakie należało w kosztorysie ofertowym podać. Ocenie w ramach kryteriów oceny ofert podlegała wyłącznie cena całkowita brutto dostawy podawana w formularzu ofertowym, a zatem dane co do cen jednostkowych przedstawione w kosztorysie nie miały znaczenia dla oceny ofert w ramach ustalonych kryteriów oceny. 

Z kolei treść wzoru umowy nie wskazywała, aby dane podawane w kosztorysie ofertowym co do ceny jednostkowej aparatu rtg miały znaczenie z perspektywy realizacji zamówienia, a w szczególności dla przyszłych rozliczeń - rozliczenie ma nastąpić na podstawie jednej faktury wystawionej po podpisaniu protokołu odbioru zamówienia (§ 2 wzoru umowy). Również ustalone we wzorze umowy kary umowne referują do wartości brutto umowy, a nie wartości dostarczanej aparatury. Izba ustaliła także, iż wszelkie dane identyfikujące przedmiot dostawy (nazwa, producent, numer katalogowy) wskazywane w kosztorysie ofertowym, miały obowiązkowo zostać wskazane także w formularzu stanowiącym załącznik nr 6 do SIWZ obejmującym parametry oferowanego sprzętu.

W konsekwencji nie sposób stwierdzić, aby kosztorys ofertowy, na gruncie dokumentacji postępowania, miał mieć znaczenie inne niż tylko informacyjne. Postanowienia SIWZ nie przewidywały ani roli tego dokumentu, ani nie przypisywały żadnej wagi rozbiciu cenowemu z kosztorysu. Co istotne, sam Zamawiający podczas rozprawy, na pytanie składu orzekającego czemu służyć miało wymaganie złożenia formularza kosztorysu ofertowego, nie umiał udzielić odpowiedzi. 

W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej omyłka w ofercie Odwołującego nastąpiła zatem w dokumencie o pomocniczym znaczeniu.

Zdaniem Krajowej Izby Odwoławczej - jak słusznie podnosił Odwołujący – wskazówką w zakresie możliwych sposobów poprawiania omyłek rachunkowych może być przepis art. 88 ustawy Pzp uchylony ustawą z dnia 4 września 2008 r. o zmianie ustawy - Prawo zamówień publicznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. Nr 171, poz. 1058). 

Wytyczne wskazane w uchylonym art. 88 ustawy Pzp nie utraciły na znaczeniu, gdyż powodem jego uchylenia było otwarcie możliwości poprawiania omyłek dla szerszego katalogu przypadków, niż enumeratywnie ujętych w jego treści (tak w wyroku  z dnia 30 maja 2016 r., KIO 825/16 i uchwale z dnia 26 marca 2019 r., KIO/KU 18/19). Zgodnie z brzmieniem ust. 1 pkt 3 lit. a) uchylonego przepisu art. 88 ustawy Pzp zamawiający poprawia omyłki rachunkowe w obliczeniu ceny w następujący sposób: w przypadku oferty z ceną określoną za cały przedmiot zamówienia albo jego część (cena ryczałtowa): przyjmuje się, że prawidłowo podano cenę ryczałtową bez względu na sposób jej obliczenia. 

Powyższe wytyczne wskazują, iż podstawą do weryfikacji obliczeń przedstawionych w ofercie w przypadku ceny ryczałtowej jest cena określona za przedmiot zamówienia. 

Podobnie wypowiedziała się Krajowa Izba Odwoławcza także w wyroku z dnia 14 lipca 2016 r., KIO 1166/16, uznając, że „Biorąc pod uwagę okoliczność, iż charakter wynagrodzenia dla przedmiotowego zamówienia ma charakter ryczałtowy, to ewentualne omyłki dotyczące cen jednostkowych i całkowitych za pozycje, muszą być skorelowane z ceną całkowitą oferty." Krajowa Izba Odwoławcza uznała wówczas, że zamawiający prawidłowo poprawił omyłkę dotyczącą ceny jednostkowej dostosowując jej wysokość do ceny całkowitej za daną pozycję, gdyż suma wszystkich pozycji cen jednostkowych zgodna była z oświadczeniem woli wykonawcy, co do wysokości ceny ofertowej, jako całości, wszystkich poszczególnych pozycji oferty.

Dlatego też zdaniem Krajowej Izby Odwoławczej obiektywną perspektywą i punktem wyjścia dla oceny czy omyłka w formularzu kosztorysu ofertowego była oczywista i w jaki sposób należało ją poprawić, była wskazana w formularzu ofertowym wartość całkowita brutto dostawy, tj. kwota 1 112 107,73 zł. Wartość ta korelowała w pełni z wartościami całkowitymi brutto wskazanymi w formularzu kosztorysowym - w tabeli pod pozycją „Razem wartość całkowita brutto”, jak i w opisie pod tabelą „Wartość całkowita brutto dostawy wynosi”. Odwołujący łącznie trzykrotnie powtórzył tę samą wartość całkowitą brutto dostawy (liczbowo i słownie), która odpowiadała także wskazanej przez niego wartości całkowitej netto po uwzględnieniu podatku VAT. Ta z kolei była zgodna z wartościami netto poszczególnych pozycji kosztorysu ofertowego. 

W takich okolicznościach nie budziło wątpliwości, że omyłka nastąpiła we wskazaniu ceny jednostkowej aparatu RTG, a nie jak błędnie uznał Zamawiający - w wyniku mnożenia wskazanej ceny jednostkowej aparatu przez liczbę sztuk. Omyłka ta była możliwa do poprawienia na podstawie danych wskazanych w ofercie - poprzez podzielenie wskazanej dla aparatu RTG wartości netto (944 577,28 zł) przez liczbę sztuk (2).

Uzupełniająco Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła uwagę, że okoliczność, że taka właśnie była intencja Odwołującego, potwierdza w sposób niewątpliwy zarówno dokumentacja postępowania (wartość oferty Odwołującego, oferty Przystępującego, kwota jaką Zamawiający zamierzał przeznaczyć na sfinansowanie zamówienia), jak i dowody złożone przez Odwołującego na rozprawie wskazujące na rynkową wartość oferowanego asortymentu oraz świadomość Zamawiającego co do tej wartości. Sposób poprawienia omyłki przez Zamawiającego doprowadził do wypaczenia woli Odwołującego i zmiany treści jego oferty w sposób całkowicie oderwany od realiów rynkowych - początkowo ceny ofert Odwołującego (1 112 107,73 zł) i Przystępującego (1 205 610,00 zł) różniły się o ok. 93 000 zł, przy określeniu kwoty jaką Zamawiający zamierzał przeznaczyć na realizację Zadania 3 na poziomie 1 339 200 zł. Po dokonaniu zaś poprawienia omyłek przez Zamawiającego, kiedy cena oferty Odwołujący wzrosła do 2 132 251,19 zł, różnica pomiędzy ofertami ww. wykonawców wynosiła ponad 920 000 zł, odbiegając jednocześnie od kwoty jaką Zamawiający zamierzał przeznaczyć na realizację Zadania 3 o ponad 790 000 zł. Powyższe działanie Zamawiającego, w sytuacji gdy na podstawie formularza ofertowego, ale i kosztorysu ofertowego, dało się bezsprzecznie ustalić rzeczywistą wolę Odwołującego, jawi się jako nielogiczne i niezasadne. W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej Zamawiający bez przeszkód mógł ustalić, że omyłka nastąpiła w cenie jednostkowej za aparat RTG i omyłka ta miała charakter oczywisty.

Dodać także należy, że o braku oczywistego charakteru omyłki w ofercie Odwołującego, wbrew stanowisku Przystępującego, nie świadczy fakt przedstawienia w odwołaniu dwóch możliwych sposobów poprawienia rzeczonej omyłki. Odwołujący w istocie przedstawił dwa warianty poprawienia omyłki, z których jednakże oba prowadziłyby do tego samego efektu końcowego i oba były spójne z przedstawioną w odwołaniu argumentacją, wykazującą, że prawidłową ceną jednostkową netto aparatu RTG był kwota 472 288,64 zł. Odwołujący jedynie zasugerował, że z uwagi na pomocnicze znaczenie kosztorysu poprawienie omyłki we wskazaniu ceny jednostkowej netto aparatu RTG w ogóle nie jest konieczne i to było jedno z proponowanych rozwiązań. Drugim była zmiana ceny jednostkowej netto aparatu RTG.

W tym stanie rzeczy Krajowa Izba Odwoławcza uznała zarzut naruszenia art. 87 ust. 2 pkt 2 oraz art. 7 ust. 1 ustawy Pzp za zasadny, nakazując Zamawiającemu unieważnienie czynności poprawienia omyłek w ofercie Odwołującego.

W sytuacji zatem, gdy w ofercie Odwołującego doszło do omyłki tego rodzaju, Zamawiający był zobligowany omyłkę tę poprawić, nawet jeśli sama czynność poprawy miała walor techniczny, z uwagi na znaczenie kosztorysu ofertowego w przedmiotowym postępowaniu i ryczałtowy charakter wynagrodzenia. Zastosowaniu tej procedury nie sprzeciwia się ryczałtowy charakter ceny - jak podkreśla się w orzecznictwie nie zwalnia on zamawiającego z obowiązku ustalenia niewadliwej kalkulacji ceny oferty oraz poprawienie ujawnionej omyłki, o ile istnieją podstawy do skorygowania poprawności ceny oferowanego świadczenia w trybie art. 87 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp (tak w wyroku z dnia 8 marca 2017 r., KIO 335/17). 

W konsekwencji Krajowa Izba Odwoławcza nakazała Zamawiającemu poprawienie na podstawie art. 87 ust. 2 pkt 2 ustawy Pzp oczywistej omyłki rachunkowej w ofercie odwołującego polegającej na wpisaniu w Formularzu kosztorysu ofertowego w kolumnie „Cena jednostkowa netto” w poz. 1 „Aparat rentgenowski mobilny z ramieniem C” kwoty 944 577,28 zł poprzez wpisanie w tym miejscu kwoty 472 288,64 zł.

Wyrok z dnia 2 października 2019 r., KIO 1821/19
Źródło:  www.uzp.gov.pl