Czy omyłki w dokumencie gwarancji wadialnej można poprawiać?
Czy gwarancja wadialna może podlegać wykładni rozumianej, jako proces dochodzenia do rozumienia jej treści?
Czy treść dokumentu stwierdzającego wniesienie wadium podlega wykładni na podstawie art. 65 k.c.?
Zgodnie z art. 87 ust. 2 Pzp zamawiający poprawia w ofercie:
- oczywiste omyłki pisarskie,
- oczywiste omyłki rachunkowe, z uwzględnieniem konsekwencji rachunkowych dokonanych poprawek,
- inne omyłki polegające na niezgodności oferty ze specyfikacją istotnych warunków zamówienia, niepowodujące istotnych zmian w treści oferty
Przepis ten odnosi się do treści oferty.
Dokument potwierdzający wniesienie wadium nie stanowi natomiast treści oferty.
Wyrok z dnia 24 kwietnia 2017 r., KIO 632/17
W treści gwarancji bankowej jako beneficjent został omyłkowo wskazany oddział przedsiębiorstwa - wyodrębniona strukturalnie jednostka wykonawcy
W wyroku z dnia 24 kwietnia 2017 r., KIO 632/17, Krajowa Izba Odwoławcza stwierdziła, że „Po pierwsze w treści analizowanej gwarancji bankowej jako beneficjent został omyłkowo wskazany oddział przedsiębiorstwa, a zatem jego wyodrębniona strukturalnie jednostka, która nie jest żadnym odrębnym podmiotem prawa od samego Zamawiającego. Zgodnie z definicją legalną zawartą w art. 5 pkt 4 ustawy z dnia 2 lipca 2004 r. o swobodzie działalności gospodarczej (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r. poz. 1829 z późn. zm.) przez oddział należy rozumieć wyodrębnioną i samodzielną organizacyjnie część działalności gospodarczej, wykonywaną przez przedsiębiorcę poza siedzibą przedsiębiorcy lub głównym miejscem wykonywania działalności. Jak wynika z powyższej definicji mamy w tym przypadku nadal do czynienia z działalnością wykonywaną przez przedsiębiorcę (…).
Po drugie zaś, choć w treści SIWZ Zamawiający wskazał w ramach definicji kto jest podmiotem zamawiającym w prowadzonym postępowaniu oraz wskazał, jaki podmiot winien być ustanowiony beneficjentem gwarancji wadialnej, to w treści ogłoszenia o zamówieniu, a wiec najistotniejszym dokumencie dla postępowania (…) w sekcji I zatytułowanej „Podmiot zamawiający” w pkt I.1. został wskazany P. D. Spółka Akcyjna Oddział (…) z siedzibą w (…). Zatem wykonawcy mogli mieć uzasadnione wątpliwości jak powinna być sformułowana treść gwarancji wadialnej, w szczególności który podmiot de facto jest zamawiającym w ramach prowadzonego postępowania.
Po trzecie zaś Izba za najistotniejszy argument uznała przedstawiony przez Odwołującego dowód w postaci pisma wystawcy gwarancji (…), w którym wskazano, (…) że w przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających zatrzymanie wadium wskazanych w Gwarancji - Zamawiający, tj. P. D. Spółka Akcyjna z siedzibą w ., KRS (…) będzie mógł na podstawie dokumentu Gwarancji skutecznie dochodzić wynikających z Gwarancji roszczeń wobec Gwaranta. Okoliczność ta potwierdza, że wniesiona przez Odwołującego gwarancja wadialna jest skuteczna i w wystarczający sposób zabezpiecza interesy Zamawiającego.
Mając zatem na uwadze cel wniesienia wadium, przy uwzględnieniu celowościowej i funkcjonalnej wykładni treści art. 89 ust. 1 pkt 7b ustawy Pzp nie może dojść do odrzucenia oferty wykonawcy, który ustanowił na rzecz podmiotu zamawiającego wadium spełniającego jego typowe funkcje i pozwalającego Zamawiającemu na zaspokojenie swoich uzasadnionych roszczeń w przypadkach enumeratywnie wskazanych w treści art. 46 ust. 4a i 5 Pzp. Już tylko ta okoliczność przesądza o zasadności zarzutów podniesionych w odwołaniu.”
I co najważniejsze, Krajowa Izba Odwoławcza zwróciła również uwagę, że „jeśli Zamawiający miał jakiekolwiek wątpliwości co do podmiotowej ochrony, wynikającej z treści spornej gwarancji, miał możliwość skorzystania z uprawnienia, o którym mowa w art. 87 ust. 1 Pzp, a zaniechanie w tym względzie w żadnym razie nie może wywoływać negatywnych skutków dla wykonawcy.”
Istotne jest również to, że Krajowa Izba Odwoławcza nie podzieliła stanowiska Zamawiającego, że brak było podstaw do żądania wyjaśnień, ponieważ treść gwarancji nie budziła wątpliwości i dodatkowo, że nie stanowi ona treści oferty.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej wymóg wniesienia wadium staje się w tym wypadku warunkiem sine qua non ważności samej oferty - w szczególności przy uwzględnieniu okoliczności, że w wyniku ostatniej nowelizacji brak wadium skutkuje jej odrzuceniem, a nie wykluczeniem wykonawcy z postępowania. Zatem aby uchronić się przed takimi konsekwencjami (tj. wyeliminowaniem oferty z postępowania) Zamawiający winien podjąć kroki służące swego rodzaju konwalidacji czynności złożenia oferty - tak jak ma obowiązek tego dokonać w oparciu o treść art. 87 ust. 2 pkt 1 - 3 Pzp.
Wyrok z dnia 28 czerwca 2016 r., KIO 1040/16
Omyłka w nazwie postępowania w dokumencie gwarancji wadialnej
Zamawiający wykluczył Odwołującego z postępowania w związku z faktem, iż przedłożona przezeń gwarancja ubezpieczeniowa, wskazywała, że stanowi zabezpieczenie zapłaty wadium w przetargu na:
„Remont mostu drogowego na rzece Krzeszów (…)”,
gdy postępowanie, w którym gwarancja została przedłożona, jest nazwane:
„Remont mostu drogowego na rzece Krzeszówce (…)".
Krajowa Izba Odwoławcza uznała, że „Nie budzi żadnych wątpliwości Izby, że gwarancja ubezpieczeniowa przedłożona przez Odwołującego jest prawidłowa - dotyczy przedmiotowego postępowania o udzielenie zamówienia oraz zabezpiecza w pełni interesy Zamawiającego. (…)
Stanowisko, że rzeczona gwarancja dotyczy jakiegoś dokonywanego przez Gminę Krzeszowice, remontu mostu drogowego na rzece Krzeszów, w k.m. 0+175 na drodze gminnej nr 600406K w miejscowości Nawojowa Góra..., a tym samym, że na pewno nie dotyczy prowadzonego przez Gminę remontu mostu drogowego na rzece Krzeszówce, w k.m. 0+175 na drodze gminnej nr 600406K w miejscowości Nawojowa Góra... - nie jest warte komentowania.
Również hipostazowanie, że gwarant może odmówić realizacji obowiązków gwarancyjnych pod pretekstem, iż wystawiona przezeń gwarancja dotyczy innego postępowania niż przetarg prowadzony przez Zamawiającego, pozbawione jest podstaw.
W ocenie Izby tego typu działanie towarzystwa ubezpieczeniowego nie mieściłoby się w jakichkolwiek standardach i miernikach oceny działalności ubezpieczeniowej, ustalonych zwyczajach kupieckich panujących w tym segmencie rynku, czy zasadach współżycia społecznego. Przyjmowanie takiej możliwości może być sensownie rozpoznawane jedynie na gruncie logiki modalnej i ontologii możliwości, a nie jako możliwość w rozumieniu podmiotowego uprawnienia do określonego działania związanego z istnieniem bądź nieistnieniem danego zobowiązania gwarancyjnego. Jeśli ubezpieczyciel odmówiłby wypłaty sumy gwarantowanej z powodu braku w treści wystawionej przezeń gwarancji dwóch liter w nazwie rzeki, nad którą most jest remontowany, oznaczałoby to, że mógłby odmówić realizacji gwarancji pod jakimkolwiek innym, równie absurdalnym, pretekstem.
Wyrok z dnia 9 lutego 2012 r., KIO 150/12
Omyłka w okresie ważności gwarancji wadialnej
O ile w przypadku wniesienia wadium w pieniądzu istnieje możliwość sprawdzenia stanu konta przez zamawiającego, o tyle w przypadku wnoszenia wadium w innych formach niż pieniężna, fakt wniesienia wadium powinien wynikać wprost ze złożonych dokumentów. Zamawiający nie może domniemywać, czy wadium wniesiono czy też nie - fakt wniesienia wadium musi być niewątpliwy i wynikać wprost z czynności wykonawcy, który składa ofertę (vide: wyrok KIO z dnia 5 października 2010 r. sygn. akt: KIO 2077/10).
Jednocześnie podkreślenia wymaga, iż ustawa nie precyzuje szczegółowo wymogów, które musi spełniać gwarancja ubezpieczeniowa, aby stanowiła wadium prawidłowo zabezpieczające ofertę. Niewątpliwie jednak okres jej obowiązywania powinien obejmować co najmniej okres związania ofertą (w stanie faktycznym sprawy 60-dniowy okres od dnia 15 grudnia 2011 r. do 12 lutego 2012 r., pkt 13 siwz). Bieg terminu związania ofertą rozpoczął się w dniu 15 grudnia 2011 r., tj. wraz z upływem terminu składania ofert (art. 85 ust. 5 P.z.p.). Tym samym niezbędne jest każdorazowe zweryfikowanie treści dokumentu w celu ustalenia, czy zamawiający będzie mógł w okresie związania ofertą z niej skorzystać (tzn. wystąpić z żądaniem wypłaty określonej sumy pieniężnej w związku ze ziszczeniem się przesłanek zatrzymania wadium określonych w art. 46 ust. 4a i 5 P.z.p.).
Krajowa Izba Odwoławcza podzieliła przywołane przez zamawiającego oraz przystępującego stanowisko Sądu Apelacyjnego w Poznaniu zawarte w wyroku z dnia 11 stycznia 2006 r., I ACA 761/05), że ze względu na specyfikę tego zobowiązania, treść gwarancji nie powinna być poddawana wykładni elastycznej i liberalnej (tak też w wyroku z dnia 30 lipca 2010 r., KIO 1514/10). Dla ustalenia treści gwarancji ubezpieczeniowej (oświadczenie woli gwaranta) zastosowanie znajduje także kodeks cywilny wskazujący na reguły rządzące wykładnią oświadczeń woli. Przede wszystkim powołać należy art. 65 § 1 k.c. (oświadczenie woli należy tak tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje), który niewątpliwie należy uwzględnić ustalając treść gwarancji wadialnej. W tej kwestii Izba podzieliła stanowisko Krajowej Izby Odwoławczej wyrażone w wyroku z dnia 30 lipca 2009 r., KIO/UZP 930/09), że nie ma możliwości poprawienia omyłki pisarskiej w dacie wystawienia gwarancji ubezpieczeniowej na etapie oceny ofert, gdyż ustawa nie daje takiej możliwości. Jednocześnie Krajowa Izba Odwoławcza opowiedziała się za możliwością zastosowania w takiej sytuacji art. 65 k.c. W tym miejscu – w ocenie Krajowej Izby Odwoławczej - zasadne jest powołanie wyroku Sądu Najwyższego z dnia 21 czerwca 2007 r., IV CSK 95/07, w którym Sąd ten odniósł się do zasad wykładni wynikających z art. 65 k.c. zwracając uwagę, iż „ustalając znaczenie oświadczenia woli należy zacząć od sensu wynikającego z reguł językowych, z tym, że przede wszystkim należy uwzględnić zasady, zwroty i zwyczaje językowe używane w środowisku, do którego należą strony, a dopiero potem ogólne reguły językowe. Trzeba jednak przy tym mieć na uwadze nie tylko interpretowany zwrot, ale także jego kontekst. Dlatego nie można przyjąć takiego znaczenia interpretowanego zwrotu, który pozostawałby w sprzeczności z pozostałymi składnikami wypowiedzi. Kłóciłoby się to bowiem z założeniem o racjonalnym działaniu uczestników obrotu prawnego. Przy wykładni oświadczenia woli należy - poza kontekstem językowym - brać pod uwagę także okoliczności złożenia oświadczenia woli, czyli tzw. kontekst sytuacyjny (art. 65 § 1 k.c.). Obejmuje on w szczególności przebieg negocjacji, dotychczasowe doświadczenie stron, ich status (wyrażający się, np. prowadzeniem działalności gospodarczej)”.
Krajowa Izba Odwoławcza zgodziła się z wyrażanymi w orzeczeniach poglądami wskazującymi na niestosowanie do dokumentu gwarancji ubezpieczeniowej art. 87 ust. 1 i 2 oraz art. 26 ust. 3 i 4 Pzp, ponieważ przewidziane w tych przepisach instytucje odnoszą się do odpowiednio treści oferty oraz do tzw. dokumentów podmiotowych i przedmiotowych, o których mowa w art. 25 ust. 1 Pzp, a dokument gwarancji wadialnej nie może być zaliczony do żadnej z tych kategorii.
W ocenie Krajowej Izby Odwoławczej nie oznacza to jednak, iż zamawiający, prowadząc postępowania z zachowaniem należytej staranności, dążąc do wyboru oferty najkorzystniejszej, nie jest zobowiązany do wyjaśnienia wszelkich wątpliwości pojawiających się w toku postępowania, a dotyczących składanych przez wykonawców dokumentów o niebagatelnym znaczeniu dla ich statusu w postępowaniu.
Zdaniem Krajowej Izby Odwoławczej za oczywistą omyłkę pisarską należy uznać podanie w treści gwarancji w nazwie przedmiotu zamówienia, obejmującego bieżące utrzymanie i pielęgnację zieleni na terenie miasta Kalisza w latach 2012-2013 - rejon I, jako końcowej daty świadczenia usług roku 2913 (zamiast 2013). Analogicznie Krajowa Izba Odwoławczej oceniła podanie, jako daty końcowej okresu obowiązywania gwarancji wadialnej, na co wskazuje użycie słów „do”, dnia 13 lutego 2011 r. (zamiast 2012).
Krajowa Izba Odwoławcza uznała, że „Oczywistym - w świetle zasad doświadczenia życiowego - jest, iż data końcowa (w tym przypadku obowiązywania gwarancji ubezpieczeniowej) musi być późniejsza, niż początkowa. Uwzględniając fakt, iż kwestionowana gwarancja wadialna miała stanowić wadium w konkretnym postępowaniu (z treści gwarancji wprost wynika jej cel - „gwarancja ubezpieczeniowa zapłaty wadium” stanowiąca „zabezpieczenie zapłaty wadium’ przez odwołującego na rzecz beneficjenta: miasta Kalisz w postępowaniu, którego nazwa także jest podana) nie może budzić wątpliwości, iż wykonawca przedkładał ją, aby zabezpieczyć złożoną przez siebie ofertę wadium w celu skutecznego ubiegania się o udzielenie zamówienia, zatem wyłącznie jako omyłkę pisarską należy potraktować podanie roku 2011 jako końcowego roku obowiązywania gwarancji. Odmienna ocena nie znajduje uzasadnienia ani w treści gwarancji, ani w okolicznościach jej sporządzenia i wniesienia, a także sprzeciwiałaby się zasadom logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, w świetle których dokument gwarancji ubezpieczeniowej zawierający końcową datę obowiązywania wcześniejszą, niż data początkowa pozbawiony byłby sensu.”
Podobnie orzekła Krajowa Izba Odwoławcza w wyroku z dnia 20 stycznia 2011 r., KIO 54/11) stwierdzając, iż nie jest możliwe, z logicznego punktu widzenia, przedłużenie ważności gwarancji wadialnej do wstecznej daty, sprzed roku.
Przeczytaj także:
Wniesienie wadium przez podmiot trzeci >>>
„Na pierwsze żądanie” i „bezwarunkowy” charakter i „nieodwołalność” gwarancji wadialnej
Gwarancja bankowa podpisana przez pracownika banku lub ubezpieczyciela >>>
Żądanie wadium w kwocie powyżej 3% wartości zamówienia a unieważnienie postępowania >>>